०४६ सालमा फुटकर कविताका माध्यमबाट औपचारिक तवरले सृजनायात्रा आरम्भ गरेका दिल पौडेल नेपाली साहित्यमा अब एक स्थापित एवम् सुपरिचित नाम हो । पछिल्लो चरणमा खासगरी ‘हाइकु’ सिर्जनामा विशेष रुचि र दख्खल दर्शाएका स्रष्टा दिल पौडेलको ‘ऐलानी घाम’ नामक हाइकु सङ्ग्रह हालै प्रकाशमा आएको छ । हालसम्म कविता, उपन्यास आदि गरेर सात वटा पुस्तक-कृति प्रकाशन गरिसकेका पौडेलले घर-परिवार, सरकारी सेवाका साथै सामाजिक कार्य सबैतिर समय दिएर पनि साहित्यिक कर्ममा जुन सक्रियता र निरन्तरता दर्शाइरहेका छन्, जो-कसैबाट यसखालको कर्म सम्पादन हुन सक्दैन । यस दृष्टिका आधारमा भन्नुपर्दा दिल पौडेल आफैमा एक सह्राहनीय साहित्यिक व्यक्तित्व हुन् भन्दा अत्युक्ति नहोला ।

अब केन्द्रित बनौँ हाइकुसङ्ग्रहित कृति ‘ऐलानी घाम’को बारेमा । नेपाली साहित्यका गम्भीर पाठकमध्ये अधिकांशले पक्कै बुझेका होलान् कि हाइकु भनेको पाँच, सात र पाँच अक्षरको संरचना अर्थात् पहिलो पङ्क्तिमा पाँच अक्षर, दोस्रो पङ्क्तिमा सात अक्षर र तेस्रो पङ्क्तिमा फेरि पाँच अक्षरयुक्त कवितात्मक अनुच्छेदलाई जापानी साहित्यमा हाइकु भनिन्छ । हाइकु जापानबाट उद्भव भइ विश्व-साहित्यमा फैलिएको विधा हो । विज्ञान-प्रविधिको चरम विकासले निम्त्याएको दैनन्दिन अस्वस्थ प्रतिष्पर्धाको दौडमा अत्यन्त ब्यस्त र यन्त्रमय जिन्दगी जिउन विवश आजको मानवजातिलाई लामा-लामा महाकाव्य, उपन्यास आदि रचना पढ्ने या रच्ने समय छैन । यस्तो परिवेशमा ‘हाइकु’ जस्ता लघु आकारका रचनाको लोकप्रियता बढ्न पुगेको छ । यसर्थमा सर्जक दिल पौडेलको ‘हाइकु’प्रतिको लगाव र उनबाट सृजित सयौँ हाइकुहरूको सङ्ग्रहित रूप ‘ऐलानी घाम’को महत्व स्वतः प्रष्टिन आउँछ ।

कसरी जन्मियो त ‘ऐलानी घाम’ ? कवि दिल पौडेलकै शब्दमा भन्नुपर्दा देशमा रोग-भोकको आगो छ । कोरोनाको कहर छ । कहालीलाग्दो वर्तमान छ तर राजनीतिक नेतृत्व सत्ताको कुर्सी तान्नमा ब्यस्त देखिन्छ । यसरी दलको घरझगडाले देश र जनता अप्ठेरोमा परेका छन् । नेताका साँढेजुधाइले देशको वर्षौंवर्ष अवधि सत्यानास भएको छ । मठाधीशहरूले कोरोना-समस्यामाथि गम्भीर विमर्श गरेका छैनन् । जनता सङ्कटमा छन् । महामारीको सङ्कटमा कमिसनखोर र भ्रष्टाचारीलाई सुनौलो मौका छ । शक्तिको उन्मादमा शासकहरू मानवीय संवेदना र उत्तरदायित्व गुमाउँछन् । हो, यस्तैबेला लेखकको हृदय संवेदित हुन्छ र जन्मिन्छ- ऐलानी घाम !

कोरोना कहरको निषेधाज्ञाको समय सदुपयोग गरेर दिल पौडेलले दुई हजार अठहत्तर ओटा हाइकु र सेन्यू (ब्यङ्ग्यप्रधान हाइकु) को रचना जो गर्न भ्याए, अन्ततः त्यसैको समष्टि रूप हो ऐलानी घाम ! द्रब्य-लालसालाई प्रगति नठान्ने कवि पौडेलले वर्तमान समयका जनताको ब्यथाको आवाज र प्राकृतिक आनन्दलाई आफ्ना रचनामार्फत् जीवन्त प्रस्तुति दिन सफल भएका छन् । प्रकृतिका सौन्दर्य र मादकताको साक्षी बनेका उनका अब्बल सिर्जनायुक्त ‘ऐलानी घाम’ले जीवनमा सत्यम् शिवम् सुन्दरम्को अपेक्षा राख्ने हरेकलाई पौष्टिक खुराक प्रदान गर्नेमा ढुक्क हुन सकिन्छ । आकर्षक पुस्तकावरणका साथ एक सय अठहत्तर पृष्ठमा फैलिएर सुन्दर एवम् स्तरीय कृतिको रूपमा साहित्यप्रेमी पाठकमाझ आएको ऐलानी घामको मूल्य रू. ३५१/- निर्धारण गरिनु अत्यन्त स्वभाविक छ । समष्टिमा भन्नुपर्दा सर्जक दिल पौडेल ‘ऐलानी घाम’का लागि विशेष बधाईका पात्र बनेका छन् ।