भारतका लागि नवनियुक्त नेपाली राजदुत निलाम्बर आचार्यले नेपाल–भारत प्रवुद्ध व्यक्ति समूह (ईपीजी) ले तयार पारेको प्रतिवेदन दुवै देशका सरकारले बुझ्ने र छिट्टै कार्यान्वयनमा जाने विश्वास दिलाएका छन् ।

एक विशेष साक्षात्कारमा बोल्दै उनले ईपिजीको प्रतिवेदन तयार हुनु नै ठूलो उपलब्धि भएको तर्क गरे । आचार्यले भने,‘प्रतिवेदन तयार हुनु नै ठूलो उपलब्धि हो । त्यो भन्दापनि अगाडि जानुहुन्छ भने दुई देशका बीचमा उच्चस्तरबाट सहमति हुनु, १९५० को सन्धिलगायत सम्पूर्ण सन्धि, सम्झौताहरुको पूरावलोकन गरेर के के कुरामा कस्तो सुधार गर्नुपर्छ भनेर त्यसलाई हेर्न सहमत हुनु नै पनि उपलब्धि थियो । त्यो राजनीतिकस्तरमा भएको हो । त्यो पनि कस्तो भन्ने भन्दादेखि विभिन्न बेलामा भएको हो । अहिले मोदीजी आईसकेपछि मात्रै होईन । मोदीभन्दा पहिलेबाट पनि त्यो प्रक्रिया चाहनुहुन्थ्यो भन्दाखेरि त्यहाँ मनमोहनजीको प्रधानमन्त्रीको कालदेखि र यहाँ पनि मनमोहन अधिकारीजीको कालदेखि चलिआएको हो । चाहे गिरिजा प्रसाद कोईराला भन्नुहोस् । चाहे सुशिल कोइराला भन्नुहोस् । प्रचण्ड भन्नुहोस् । केपी शर्मा ओली भन्नुहोस् । नेपाल–भारत सम्बन्ध पुनरावलोकन गरेर राम्रो बनाउनुपर्छ भन्ने सबैको सहमतिका साथ अनि ईपिजी गठन भएको हो ।’

उनले ईपिजीले तोकिएकै समयसिमाभित्र प्रतिवेदन तयार पारेको स्पष्ट पारे । उनले ईपिजी गठन गर्नकै निमित्त ८ जना नियुक्ती भएको बताउँदै भने,‘चार जना नेपालबाट र चार जना भारतबाट । यो अर्को उपलब्धि थियो । धेरै कुराहरु के हुन्छ भने गर्ने भन्छन् तर कार्यान्वयनमा जाँदैन् । तर, यो त संयन्त्र नै बनाईयो । कतिपयले प्रतिवेदन बनाउँदैन कि भन्नेथियो । तर, साझा र सहमतिको प्रतिवेदन तयार भयो । दुई वर्षको कार्यकाल थियो । कार्यकालभित्रै टुँग्यायो ।’

आचार्यले ६ महिना बितिसक्यो तर समयमै प्रतिवेदन बुझाउन सकिएन भनेर भन्नु भन्दापनि केही समय धैर्यता गर्नुपर्ने सुझाए । उनले भने,‘प्रतिवेदन बुझ्दैनन् । बुझ्न सकिँदैन भनेर शंकै शंकामा पर्ने हो भने त्यसको उपाय निस्कँदैन् । केही अप्ठ्याराहरुलाई हामीले बुझिदिएर धैर्य साथ काम गर्नुपर्छ । बुझ्दैनौं त भनेको छैन नि । अध्ययन गर्दै होलान् । हेर्दै होलान् । उपयुक्त वातावरणमा र उपयुक्त समयको पर्खाईमा होलान् ।’

यद्धपी उनले ईपिजीको प्रतिवेदन दुवै देशको सरकारसमक्ष पेश भैसकेपछि अनि सरकारले यसलाई अध्यन गर्ने वा कार्यान्वयन गर्ने वा जे गर्ने हो सरकारले गर्ने तर्क गरे । उनले भने,‘अहिले त ईपिजीको प्रतिवेदन दुवै देशका सरकारहरुले बुझ्नु भएकै छ । पहिले भारतका प्रधानमन्त्रीले बुझ्नुहुनेछ । त्यसपछि नेपालका प्रधानमन्त्रीले बुझ्नुहुनेछ । ईपिजी त्यसको पर्खाईमा छ । अहिले म ईपिजीमा छैन । ईपिजीको कार्यकाल असार २० गते समाप्त भयो । तर, यस बीचमा केही काम गर्नुपर्यो वा ईपिजीको तर्फबाट केही भन्नुपर्यो भने सह–संयोजकहरु हुनुहुन्छ । नेपालको तर्फबाट डा. भेषबहादुर थापा हुनुहुन्छ।’

भारतसँगको नेपालको व्यापार घाटा घट्नको निम्ति भारतबाट नेपालमा संयुक्त आयोजनाहरुमा लगानी गरेर उत्पादन बढाउनुपर्ने उनको धारणा छ । उनले भने,‘उत्पादन बढाएर हाम्रा वस्तुहरु त्यहाँ निर्यात गर्नुपर्छ । अहिलेकै समयमा पनि सिमामा के कति अप्ठ्यारा छन् ? धेरैजसो क्वारेन्टाईनको समस्या छन् । धेरैजसोले अन्य झन्झटहरु छन् भन्छन् । के कति अप्ठयारा छन्, तीनलाई हल गर्नुपर्छ ।’

त्यस्तै नेपालले पर्यटनको विकास गर्नुपर्ने उनको भनाई छ । उनले शिक्षा र स्वास्थ्यको क्षेत्रमा पनि नेपाल र भारतबीच आदान–प्रदान हुनसक्ने सुझाए । उनले भने,‘हामीमात्रै स्वास्थ्यलाभ गर्न भारत जाने होईन । भारतबाट पनि खास गरेर आँखाको औषधोपचार गर्न नेपाल आउँछन् । नेपाल–भारत सम्बन्धबाट भारतलाई पनि फाईदा भएको छ । नेपाललाई पनि फाईदा भएको छ । तर, व्यापार घाटा नेपाललाई अत्यन्तै कहालीलाग्दो छ । यसलाई घटाउनको निम्ति मैले अघि भनेका कुरामा जोड दिनुपर्छ । अहिले भएका अप्ठ्याराहरु हटाउँदै नयाँ सम्भावनाहरु, नयाँ उत्पादन, नयाँ सेवाको आदान–प्रदानलाई बढावा दिन्छौं ।’

आफू भारतसँगको मित्रता बलियो पार्न र दुई देशबीचको सम्बन्धमा केही दुरी छ भने त्यसलाई कम गर्नको लागि केन्द्रित हुने उनको विश्वास छ । उनले भने,‘दुरी कम गर्न केही कारणहरु छन् भने कारणहरु हटाउन र शंकाको वातावरण छ भने शंका निवारण गर्न, विश्वासको वातावरण सिर्जना गर्न र वृद्धि गर्न, केही हामीले गर्नुपर्ने काम बाँकी छन् भने हामीले गर्ने र उताबाट गर्न बाँकी छन् भने उतातिरबाट गर्न जोड दिने । हामीबीच विभिन्न सम्झौता भएका छन् । विभिन्न आयोजनाहरु पूरा गर्ने भएका छन् ।’

भारतले नेपालको विकासमा साझेदारको रुपमा धेरै सहयोग गरेको भन्दै उनले प्रशंसा गरे । आचार्यले भने,‘कतिपय आयोजनाहरु समयमै पूरा नभएकाहरु समयमै पूरा गर्नुपर्ने स्थिति छ, त्यसैले विश्वासको वातावरणमा हामी दुई देशका बीचमा भ्रमणहरुको आदान–प्रदान उच्चस्तरलगायत विभिन्न स्तरमा, १७ वर्षपछि उच्चस्तरीय भ्रमणहरु आदान–प्रदान बाक्लिएको छ। यो आँफैमा एउटा उपलब्धि हो । विश्वासको वातावरण बनाउनको लागि भए÷गरेका सम्झौता, वचनबद्धता समयमै पूरा गरिउन भनेर प्रयास गर्नु अर्को एउटा प्रमुख कार्य हो ।’

उनले भारत होस वा नेपाल होस् बोलेको र भनेको कुरा पूरा गर्नुपर्ने पनि बताए । उनले थपे,‘भन्नुहोस न भुकम्पपछिको पूर्ननिर्माणका कुरा होलान्, कतिपय आयोजनाका कुरा होलान् । त्यस्तै हाम्रा सिमाहरु मैत्रीपूर्ण होउन् । त्यहाँ के–के कठिनाई छन् । मानव तस्करीको कुरा आउँछन् । अहिले नयाँ क्षेत्र जलवायु प्रदुषणको कुरा छ, भारतमा प्रदुषण भयो भने नेपालमा पनि असर पुग्छ । जलवायु, हावाले सिमा भन्दैन् ।’

दुई देशबीच केही समस्या भए वार्ता तथा सम्वादमार्फत केही अप्ठयाराहरु भए हटाउन पहल गर्नुपर्ने उनको भनाई छ । उनले भने,‘हिजोको कुरा कोट्याउनुभन्दा हिजोको कुराबाट पाठ सिकेर भविष्यलाई हेर्ने हो । भविष्यमा कसरी हामीले नेपालको राष्ट्रिय हितको निम्ति अगाडि बढ्न सक्छौं भन्ने कुरालाई हेरेर काम गर्ने हो । त्यसैले नेपाल सरकारको परराष्ट्र नीति, निर्देशन र प्राथमिकताअनुसार राजदुतहरुले आफ्नो काम गर्ने हो । म पनि त्यही गर्छु।’