जब राष्ट्रिय धुनसँगै राष्ट्रिय झँडा आकासियो मनले निकै आनन्दको महसूस गऱ्यो, खुसीले सीमा नाघ्यो, आँखाबाट आँसु झरेको पत्तै पाएनन्, उनी निकै खुसी थिए, किनकि उनले चार दशकसम्म गरेको मिहिनेत र देखेको सपना पूरा भएको थियो । व्यक्तिगत रूपमा गौरिकाले जितेको पहिलो स्वर्णले विगतको यादलाई ताजा गर्दा उनी भक्कानिएका पनि थिए । यो ऐतिहासिक क्षणको उनी प्रतीक्षामा थिए, तर भाग्यले साथ दिएको थिएन । तर १३औँ साग उनको लागि खुसी नै खुसी ल्याएर आयो । पहिलोपटक पौडीले ऐतिहासिक स्वर्ण पदक जित्दै कीर्तिमानसमेत कायम गऱ्यो । राष्ट्रको मान, सम्मान र प्रतिष्ठा अन्तराष्ट्रमा पुऱ्याउन सफल भयो । यसपछि चुनौती नै चुनौतीको पहाडमा उभिन पुगेका नेपाल पौडी सङ्घका अध्यक्ष अशोक बज्राचार्यसँग पौडीको विगत, वर्तमान र आगामी रणनीतिबारे घटना र विचारका लागि श्रीविक्रम भण्डारीले गरेको विशेष कुराकानी :
० नेपाल पौडी सङ्घको स्थापनादेखि नै पौडी खेलको विकास र विस्तारमा निरन्तर सक्रिय हुनुहुन्छ, यतिबेला कस्तो महसूस गरिरहनुभएको छ ?
– नेपालमा पौडी सङ्घको स्थापना ०३७ सालमा भएको हो । म त्यतिबेला सहसचिवको रूपमा सङ्घमा आबद्ध थिएँ । म पौडी खेलको विकास र विस्तारका लागि निरन्तर रूपमा होमिएको चार दशक पुग्दै छ । यो अवधिमा जुन चुनौतीसँग लडियो त्यो आफैँमा स्मरणयोग्य छन् । सीमित साधन, स्रोत र अपर्याप्त भौतिक पूर्वाधारका बाबजुुद पनि पौडी खेललाई निरन्तरता दिन र केही प्रतियोगिताको आयोजना गर्न सफल भयौँ, मैले यसलाई ठूलो उपलब्धि मानेको छु । समयसँगै अहिले पौडी खेलले पनि ठूलो फड्को मारेको छ, त्यसमा म सन्तुष्ट छु ।
० पौडी सङ्घको गठन हुँदा नेपालमा पौडी खेलको अवस्था कस्तो थियो, पौडी खेल्ने वातावरण बनाउन कत्तिको मिहिनेत गर्नुपऱ्यो ?
– त्यतिबेला दशरथ रंगशाला परिसरमा पौडीपोखरीको निर्माण भइसकेको थियो । उक्त आठ लेनको पौडीपोखरी ०३४ सालमा निर्माण भएको थियो । त्यस्तै, बालाजुमा पनि पौडीपोखरी थियो । पौडी खेलको विकासका लागि राजधानीमा दुईवटा पौडीपोखरी भए पनि प्रशिक्षणको अभाव थियो । पौडी खेलाडी बन्नेभन्दा मनोरञ्जनको रूपमा खेल्नेको सङ्ख्या निकै बढी थियो । यस्तो अवस्थामा खेलाडी उत्पादन गर्न निकै गाह्रो थियो । पछि सङ्घले प्रशिक्षण दिएर खेलाडी उत्पादन गर्न थालेपछि अन्यको चासो बढे पनि त्यो पर्याप्त थिएन् । अझ पुरुष खेलाडीको तुलनामा महिला खेलाडीको उपस्थिति ज्यादै न्यून थियो ।
० ०३८ सालमा काठमाडौंमा आयोजित प्रथम राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा पौडी खेल पनि समावेश थियो, एक वर्षको अन्तरालमा कसरी १४ अञ्चलमा खेलाडी उत्पादन भए त ?
– निकै उत्कृष्ट प्रश्न, यथार्थमा भन्नुपर्दा पौडी खेलको शुभारम्भ प्रथम राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिताबाटै भएको हो । प्रथम राष्ट्रिय प्रतियोगिता भने पनि पौडीको प्रथम राष्ट्रिय प्रतियोगिता भने पनि यही नै थियो । जसमा १४ अञ्चलका नभई सीमित अञ्चलका खेलाडीले मात्रै सहभागिता जनाएका थिए । यो राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सीमित अञ्चलका खेलाडीले सहभागिता जनाए पनि पौडी खेलको विकास र विस्तारमा यो प्रतियोगिता कोसेढुङ्गा साबित भयो । यसपछि पौडी खेलतर्फ रुचि राख्नेहरूको सङ्ख्या ह्वात्तै बढ्यो ।
० अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा नेपालले कहिलेदेखि सहभागिता जनायो, त्यतिबेला नेपाली खेलाडीको स्तर कस्तो थियो ?
– अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको चर्चा गर्दा सन् १९८२ मा भारतको राजधानी दिल्लीमा आयोजना भएको नवौँ एसियाली खेलकुद प्रतियोगितामा नेपालले पहिलोपटक पौडी खेलमा सहभागिता जनाएको हो । त्यतिबेला नेपाल पौडीमा भर्खर वामे सर्दै थियो, त्यस्तो अवस्थामा पनि नेपाली खेलाडी उत्कृष्ट प्रदर्शन गरे । त्यतिबेला हाम्रो सहभागिता र अनुभव बटुल्ने कुरा नै ठूलो थियो । एसियाली खेलकुदमा पदक जित्ने कल्पनाबाहिरको कुरा थियो, जुन यद्यपि छ । त्यसपछि सन् १९८४ मा नेपालमा आयोजना भएको पहिलो दक्षिण एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता (साफ)मा नेपालले सहभागिता जनाएको थियो । दक्षिण एसियाली मुलुकका सात राष्ट्र सहभागिता जनाएको उक्त प्रतियोगितामा पुरुष रिलेमा पौडी खेलाडीले कांस्य पदक जितेका थिए । यो नै पौडी खेलाडीले अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा जितेको पहिलोपदक हो । त्यसपछि सन १९९६ मा सम्पन्न एट्लान्टा ओलम्पिकमा नेपालले पहिलोपटक सहभागिता जनाउने अवसर पाएको थियो ।
० सन् १९९९ मा नेपालमा सम्पन्न आठौँ साफमा पौडीले पहिलोपटक स्वर्ण पदक जितेको थियो, त्यसपछि भारतको गुवाहाटी र सिलोङमा सम्पन्न १२औँ सागमा मात्र पदक जित्न सफल भयो, यति लामो समयसम्म पौडीले पदक नजित्नुको कारण के थियो ?
– पदक नजित्नुको कारण प्रस्ट छ– त्यसबेला हामी सीमित स्रोत–साधनको अभावमा गुज्रिरहेका थियौँ । चाहेर पनि खेलाडीलाई बाह्रै महिना प्रशिक्षण गराउन असमर्थ थियौँ । गर्मीयाममा ६ महिना प्रशिक्षण गरेपछि जाडोको ६ महिना त्यसै बस्नुपर्ने खेलाडीको बाध्यता थियो । जसले ६ महिनासम्म गरेको प्रशिक्षण त्यसै खेर जान्थ्यो । किनकि अर्को सिजनमा पुनः जिरोबाट सुरु गर्नुपथ्र्यो । यस्तो अवस्थाको ज्ञात हुँदाहुँदै पनि सम्बन्धित निकायले जुन किसिमको व्यवस्था गर्नुपथ्र्यो त्यो गर्न सकेन, त्यसैको परिणाम थियो त्यो । आठौँ साफमा नेपालले महिलातर्फ (सय गुणा चार) टिम इभेन्टमा स्वर्ण पदक जितेका हुन् । यो सत्य हो, यसमा दुईमत छैन । जहाँसम्म १२औँ सागको कुरा छ, त्यो पौडी खेलमा कुनै पनि नेपाली पौडीखेलाडीले व्यक्तिगत रूपमा जितेको पहिलो पदक हो । १२औँ सागमा गौरिका सिंहले नेपाललाई पहिलोपटक एक रजत र ३ कांस्य पदक दिलाएकी थिइन् । त्यसबाहेक अहिलेसम्म पौडीमा नेपालले जितेका पदक टिम इभेन्टमा मात्रै थिए ।
० हालै सम्पन्न १३औँ सागमा गौरिका सिंहले पौडीतर्फ चारवटा स्वर्णसहित नौवटा पदक जितेर ऐतिहासिक कीर्तिमान कायम गरेकी छिन्, यसलाई तपाईं कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ?
– यो सबै गौरिकाको मिहिनेतको फल हो । उनले जसरी मिहिनेत गरेकी थिइन्, यसभन्दा बढी स्वर्ण पदक जित्नुपर्ने थियो । गौरिकाको टाइमिङलाई दृष्टिगत गर्दा यसको हकदार पनि थिइन् उनी । तर खेल हो, कहिलेकाहीँ आफूले सोचेकोजस्तो हुने रहेनछ । हामीले त कम्तीमा पनि गौरिकाले ६ स्वर्ण जित्ने विश्वास गरेका थियौँ । र, पनि केही छैन, उनको यो उत्कृष्ट प्रदर्शनबाट हामी ज्यादै खुसी छौं । गौरिकाले व्यक्तिगत प्रतिस्पर्धामा चार स्वर्ण जितेर नेपाली पौडीको चार दशकको इतिहासमा ऐतिहासिक कीर्तिमान कायम गरेकी छिन् । जसको जति प्रशंसा गरे पनि कमै हुन्छ, यसका लागि म गौरिकालाई हृदयदेखि नै धन्यवाद दिन्छु । १३औँ सागमा गौरिकाको यो उत्कृष्ट प्रदर्शनले पौडी खेललाई नयाँ ट्र्याकमा ल्याएको मेरो ठम्याइ छ । गौरिका १३औं सागमा चार स्वर्ण, दुई रजत र तीन कांस्य पदक जितेकी थिइन् ।
० गौरिकाले पहिलो स्वर्ण पदक जित्दा तपाईं भावुक बन्दै आँसु झार्नुभो, त्यस्तो के महसूस भो तपाईंलाई ?
– सन् १९८४ देखि निरन्तर साग गेममा सहभागिता दिँदै आए पनि व्यक्तिगत इभेन्टमा पौडी खेलाडीले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्न सकेका थिएनन् । जब गौरिकाले भारत, श्रीलङ्का, बंगलादेश र पाकिस्तानका खेलाडीलाई पछि पार्दै पहिलो स्वर्ण पदक जितिन् त्यसपछि मलाई विगतका दिनको याद आयो । ऐतिहासिक स्वर्ण, राष्ट्रको प्रतिष्ठा र पौडी खेलले ऐतिहासिक सफलता प्राप्त गर्दा पुरस्कार वितरण समारोहमा म निकै भावुक बनेँ । जब राष्ट्रिय धुनसँगै राष्ट्रिय झन्डा आकासियो मनले निकै आनन्दको महसूस गऱ्यो, खुसीले सीमा नाघ्यो, आँखाबाट आँसु झरेको पत्तै भएन । निकै खुसी थिएँ, चार दशकको मिहिनेत र सपना पूरा भएको थियो, अझ आफू अध्यक्ष भएको बेलामा । यसभन्दा खुसीको क्षण मेरो लागि के हुन सक्थ्यो होला र ?
० १३औँ सागमा त्यस्तो के रणनीति बनाउनुुभो, जसले गर्दा पौडी खेलाडीले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै राष्ट्रका लागि पदक जित्न सफल भए ?
– खेलाडी छनोटको आधार भनेको नेपालगञ्जमा सम्पन्न आठौँ राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता थियो । उक्त प्रतियोगितामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने ४० जना खेलाडीलाई हामी १३औँ सागको लागि छनोट गरेका थियौँ । जसमा पुरुष २४ र महिला १६ थिए । ती खेलाडीलाई सङ्घको पहलमा विशेष प्रशिक्षण दिएका थियौँ । त्यही विशेष प्रशिक्षणका कारण १३औँ सागमा पौडी खेलाडीले स्वर्ण, रजत र कांस्य पदक जित्नुको साथै आफ्नो खेलस्तरमा सुधार ल्याउनसमेत सफल भए । गौरिकापछि डुवाना लामा (१३ वर्ष) ले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै दुई रजत र तीन कांस्य जितेकी छिन् । यो पौडी खेलका लागि शुभसङ्केत हो । अहिले डुवानाको उमेर मात्र १३ वर्षको छ, यदि उनले उचित प्रशिक्षण पाइन् भने १४औँ सागमा स्वर्ण पदक जित्ने पक्का छ । त्यस्तै टिसा शाक्यले व्यक्तिगत र टिम इभेन्टमा गरी चार कांस्य जितेकी छिन् भने अनुसिया तण्डुकारले तीन कांस्य । पुरुष खेलाडीले १३औँ सागमा पदक जित्न नसके पनि सबैको मन जित्न सफल भएका छन् । आफूलाई भविष्यमा पदक दाबेदार खेलाडीको रूपमा उभ्याएका छन् । त्यसमा अलेक्कजेन्डर शाह, हाम्जा, अनुभव सुब्बा र शुभम श्रेष्ठले आफ्नो टाइममा सुधार गर्दै आफूलाई अग्रपङ्क्तिमा उभ्याएका छन् ।
० १३औँ सागमा पाएको सफलताले नयाँ चुनौती खडा भएको छ, अब यसभन्दा उत्कृष्ट नतिजा ल्याउन कस्तो उपायको अवलम्बन गर्नुपर्लाजस्तो लाग्छ ?
– सर्वप्रथम १३औँ सागले पौडीमा प्रतिभावान खेलाडी जन्माएको छ । अब उनीहरूलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने त्यो प्रमुख चुनौती हो । तर, अहिले बाह्रै महिना खेलाडीलाई प्रशिक्षण दिने वातावरण बनेकोले यसमा कुनै चिन्ता छैन । हामीसँग २५ बाई ५० मिटरको लन कोर्स र २५ बाई २५ को हिटिङ कोर्स छ । त्यस्तै प्रदेश– १ को विराटनगर र प्रदेश– ४ को पोखरामा २५ बाई ५० मिटरको पौडी पोखरी निर्माण हुँदै छ । त्यसबाहेक प्रदेश २, ३ र ५ मा २५ बाई ५० मिटरको पौडीपोखरी निर्माण भइसकेका छन् । यस्तो अवस्थामा पौडीले गति लिने कुरामा म ढुक्क छु । अब दक्षिण एसियाली मुलुकमा हाम्रो स्थान भारतपछि दोस्रो रहनेछ, म यो दाबाका साथ भन्न सक्छु ।
० १३औँ साग सञ्चालन भइसक्दा पनि हिटिङ पौडी पोखरीले पूर्णता पाएको थिएन, यस्तो अवस्थामा यही पौडी पोखरीमा प्रतियोगिता सञ्चालन हुने कुरामा कत्तिको विश्वस्त हुनुहुन्थ्यो ?
– एक महिनाअघि हिटिङ पौडी पोखरीको अवस्था देख्दा म निकै चिन्तित थिएँ । समयमै पौडी पोखरीको निर्माण कार्य सम्पन्न हुने कुरामा विश्वस्त हुन सकिएको थिएन । तर पौडी पोखरीको निर्माणलाई पूर्णता दिन युवा तथा खेलकुदमन्त्री जगतबहादुर सुनार (विश्वकर्मा) र राष्ट्रिय खेलकुद परिषदका सदस्यसचिव रमेशकुमार सिलवालले जुन विशेष पहलकदमी गर्नुभयो त्यसबाट मात्रै सम्भव भएको हो । उहाँहरूकै विशेष सहयोग र सक्रियताले दाउमा लागेको राष्ट्रको प्रतिष्ठा बचेको थियो । यसको लागि उहाँहरू धन्यवादको पात्र बन्नुभएको छ ।
० हिटिङ पौडीपोखरीको निर्माणसँगै अब कुनै बहाना बनाउने ठाउँ छैन, अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा पदक जित्न कस्तो योजना बनाउनुभएको छ ?
– सही कुरो, त्यसैले हामीले योजनाबद्ध र दूरदर्शी भएर काम गर्न आवश्यक छ । त्यसका लागि केही महिनापश्चात् नै १ देखि ५ प्रदेशमा विभिन्न उमेर समूहका पौडी प्रतियोगिता आयोजना गर्नेछौँ । साथै छात्रवृत्तिस्वरूप पुरस्कारको व्यवस्थापन गरी विशेष प्रशिक्षण सञ्चालन गर्ने गरी एकेडेमिक रूपमा पौडी खेलको विकास गर्ने लक्ष्य बनाएका छौँ । त्यस्तै, पौडीलाई परिणाममुखी बनाउन यही वर्षदेखि हरेक प्रदेशमा ‘मेयर कप’ पौडी प्रतियोगिता सञ्चालन गर्नेछौँ ।
० यसको प्रत्यक्ष असर १४औँ सागमा देखिने कुरामा कत्तिको विश्वास गर्नहुन्छ, के पाकिस्तानमा पनि पौडी खेलाडीले अहिलेकै प्रदर्शन दोहोऱ्याउन सफल होलान् ?
– १३औँ सागको नतिजाले हामी खुसी छौँ, तर फुर्केका छैनौँ, हामीलाई हाम्रो धरातल राम्रोसँग थाहा छ । त्यसैले अहिले भएका सुविधासम्पन्न पूर्वाधारको पूर्ण रूपमा सदुपयोग गर्दै १४औँ सागमा उत्कृष्ट नतिजा ल्याउन विशेष ध्यान दिनेछौँ । त्यसका लागि योजनाबद्ध रूपमा कार्यक्रम तर्जुमा गरी १४औँ सागमा उत्कृष्ट नतिजा प्राप्त गर्दै आउँदो १९औँ एसियन गेममा समेत पदक प्राप्त गर्ने लक्ष्यसहित अगाडि बढ्नेछौँ ।
० सन् २०२० मा जापानमा आयोजना हुने ओलम्पिक खेलकुदमा नेपालको सहभागिताबारे के भन्नुहुन्छ, ओलम्पिक छनोट चरण पार गरेर कहिले ओलम्पिकमा पुग्ने विश्वास गर्नुहुन्छ ?
– टोकियो ओलम्पिकमा नेपालको तर्फबाट पौडी खेलतर्फ १३औँ सागकी सर्वोत्कृष्ट खेलाडी गौरिका सिंह र अलेक्जेन्डर शाहले सहभागिता जनाउने पक्का भइसकेको छ । जसको तयारीका लागि सङ्घ र नेपाल ओलम्पिक कमिटीको विशेष प्रयासमा अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक कमिटी (आईओसी) बाट पाँच सय डलर मासिक उपलब्ध गराउँदै आएको छ । टोकियो ओलम्पिकमा नेपाली खेलाडीले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै राष्ट्रिय कीर्तिमान बनाउने मैले विश्वास लिएको छु । ओलम्पिक छनोट चरण पार गरेर ओलम्पिकमा पुग्नु भनेको नेपालका लागि ठूलो उपलब्धिको कुरा हो । साँचो रूपमा भन्नुपर्दा ओलम्पिकमा पदक जितेबराबर नै हो । त्यसैले यो कुरा टोकियो ओलम्पिकमा सम्भव छैन । आउँदा ओलम्पिकमा भने छनोट चरण पार गरेर ओलम्पिकमा पुग्ने हाम्रो प्रयास रहनेछ ।
प्रतिक्रिया