• सुशील दर्नाल

दलालको प्रलोभनमा पर्दा नुवाकोट, महाकाली गाउँपालिका (साबिक)–८ की अनु तामाङ कुवेतमा बिचल्लीमा परेकी छिन् । राम्रो काम लगाइदिने आशमा ६ महिनाअघि दलालको फन्दामा परी भारत हुँदै कुवेत पुगेकी तामाङले अहिले शारीरिक तथा मानसिक यातना भोगिरहनु परेको गुनासो गरिरहेकी छिन् ।

गैरकानूनी रूपमा कुवेत पुगेकी तामाङले अहिले सामाजिक सञ्जालमार्फत आफूलाई त्यहाँबाट फर्काउन नेपाल सरकारसँग हारगुहार गरिरहेकी छिन् ।

घरमा काम गर्ने साहुले नै बन्धक बनाएर कुटपिट गर्दै यातना दिने गरेको पीडित तामाङ बताउँछिन् । अहिले तामाङको परिवारले उद्धारका लागि परराष्ट्र मन्त्रालय र प्रहरी प्रशासनमा निवेदन दिएको छ । वैदेशिक रोजगार विभाग र परराष्ट्र मन्त्रालयअन्तर्गतको काउन्सिलर विभागमा उद्धारका लागि पहल गरिरहेको महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मनत्रालयकी सहसचिव रुद्रादेवी शर्माले जानकारी दिनुभयो ।

अनुकी छोरी सलिना तामाङले भनिन्, ‘मेरो ममीलाई ललाईफकाई गरी रमेश खत्री नाम गरेको एजेण्टले पठाएको रहेछ ।’ आफ्नी ममीसँग भएका कुरा सुनाउँदै उनले भनिन्, ‘साहुले खान दिँदैन, पिट्छ भन्नुहुन्छ ।’ उनले न्यायका लागि सम्बन्धित निकायमा पत्र दिएको बताइन् ।

पछिल्लो समयमा यसरी गैरकानूनी रूपमा विभिन्न प्रलोभन देखाएर नेपाली चेलीलाई विदेशमा लगी बिचल्ली बनाउने गिरोहको सक्रियता बढ्दै गएको छ । महिला मन्त्रालयका अनुसार चालू आर्थिक वर्षमा मात्रै भारत, म्यान्मा, कुवेत र साउदी अरब लगायतका देशमा मानव बेचबिखन तथा ओसारपसारमा परेका ३११ जना व्यक्तिलाई उद्धार गरी नेपाल फिर्ती गरिएको छ ।

‘गैरकानुनी रूपमा विदेश जानु हुँदैन भन्ने थाहा हुँदाहुँदै पनि दोस्रो र तेस्रो पटकसम्म जाने र समस्यामा परेपछि हारगुहार गर्ने धेरै हुनुहुन्छ, त्यसैले मन्त्रालयले अब वास्तविक पीडितको पहिचान गरेर मात्र उद्धार गर्ने नीति बनाउँदैछ, त्यसका लागि मावन बेचबिखनसम्बन्धी नियमावली संशोधन गर्दैछ’, सहसचिव शर्माले भन्नुभयो ।

मन्त्रालयले मानव बेचबिखन र गैरकानूनी रूपमा विदेश जाने प्रचलनमा न्यूनीकरणका लागि सिन्धुपाल्चोक र मकवानपुरलगायतका प्रभावित जिल्लाको समेत अध्ययन गरिरहेको छ । त्यसका साथै मानव बेचबिखनसम्बन्धी विभिन्न जिल्लामा सचेतनामूलक कार्यक्रमसमेत सञ्चालन गर्दै आएको छ । मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार (नियन्त्रण) ऐन, २०६४ अनुसार कुनै न कुनै रूपमा शोषण गर्ने वा नाफा कमाउने उद्देश्यले प्रलोभनमा पारी झुक्याई, डरत्रास देखाई कुनै पनि व्यक्तिलाई उसको इच्छा विपरीत जबर्जस्ती कुनै पनि कार्य गर्न बाध्य तुल्याइने अवस्थालाई मानव बेचबिखन भनिएको छ ।

श्रमिक बढ्दो मागसँगै विश्वमा मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार पनि झन् बढ्दै गएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय श्रम सङ्गठनको पछिल्ले प्रतिवेदनअनुसार विश्वभर २९ करोड मानिस दासत्वका रूपमा रहेको अनुमान गरेको छ । मावन बेचबिखनको क्षेत्रमा काम गर्दै आएको संस्था आफन्त नेपालका निर्देशक इन्द्रराज भट्टराईले अशिक्षा, गरीबी, बेरोजगारीसँगै प्रविधिको विकासले मानव बेचबिखन दिन प्रतिदिन बढ्दै गएको भन्दै न्यूनीकरणका लागि सचेतनामूलक अभियान नै सञ्चालन गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।

महिला मन्त्रालयका अनुसार आर्थिक र सामाजिक रूपमा बहिष्कृत, विद्यालयबाट बाहिर रहेका, अशिक्षित, अन्य व्यक्तिको साथ नपाएका (एकल), बसाइ स्थानान्तरण गरेका १८ वर्ष पुगेका किशोरी तथा महिला सबैभन्दा बढी बेचबिखनको जोखिममा छन् ।

मानव बेचबिखन तथा नियन्त्रण कार्यको मुख्य दायित्व सरकारको भए पनि सरकारको एक्लो प्रयासले मात्र सम्भव देखिँदैन । त्यसैले विभिन्न सम्बन्धित सङ्घ÷संस्था, निजी क्षेत्र, विकास र साझेदारहरू र नागरिक समाजले संयुक्त रूपमा पहल गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ । सचेतनासँगै मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार (नियन्त्रण) ऐन, २०६४ र मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार (नियन्त्रण) नियमावली, २०६५ लगायतका ऐन÷कानूनको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्नुपर्ने जरुरी देखिन्छ ।
rss